حجت‌الاسلام دکتر حسین سروش
مواجهه انسان با مسائل مربوط به دین را می‌توان در سه حوزه عقاید، احکام و موضوعات مورد بررسی قرار داد.
در حوزه عقاید، هر انسانی باید با تحقیق و بررسی کافی، خودش به نتایج مربوطه برسد.
قاطبه علمای دین بر این نظرند که تقلید در عقاید و اصول دین جایز نبوده و اعتقاداتِ تقلیدی مورد قبول خداوند نیست.
بلکه در این حوزه هر فردی باید با تکیه بر مطالعات و تحقیقات خود به نتیجه رسیده و دین و آیین و مذهب خویش را انتخاب نماید.
پس از انتخاب عقیده، فرد مسلمان وارد چارچوب دین اسلام شده و موظف است به احکام و شرایع اسلام عمل نماید. در این حوزه، هر مسلمان برای آشنایی با وظایف شرعی خود باید به متخصص مراجعه کرده و احکام خود را از مجتهد جامع الشرایط بیاموزد. این رجوع به متخصص در اصطلاح تقلید نامیده می‌شود.
در این قسمت انسان مسلمان با اعتماد بر مرجع تقلید خود به عنوان متخصص فقه، وظایف شرعی خود را آموخته و طبق شرایط مطرح شده انجام می‌دهد.
قسمت سومِ مواجهه با مسائل دینی مربوط به موضوعات است. به این معنی که وقتی فرد مسلمان حکم کلی مسائل را از مرجع تقلید خود آموخت، باید بتواند آن حکم را در مصادیق روزمره خود پیاده نماید. به عنوان مثال مرجع تقلید حکم به حرمت "شراب" می‌دهد و مؤمنین خود را ملزم می‌دانند که از نوشیدن آن خودداری کنند.
حال فردی با یک لیوان که داخل آن مایعی وجود دارد برخورد می‌کند و شک و تردید به او دست می‌دهد که آیا این لیوان حاوی شربت است و یا محتوای آن شراب است؟
در این جا لزومی ندارد که مرجع تقلید به او بگوید که محتوای لیوان چیست؟ بلکه خود او می‌تواند تشخیص بدهد که لیوان حاوی شربت است و می‌تواند بنوشد یا حاوی شراب است و نوشیدن آن حرام است. البته این که برای اطمینان خاطر به دیگران رجوع کند و با سوال از افراد آگاه درباره آن موضوع، اطلاعاتی به دست آورد مانعی ندارد. ولی لزوما مراجعه به مرجع تقلید چاره کار نیست.
حال، این روزها بسیاری از افراد با استفتاء از دفاتر مراجع تقلید، خواهان روشن شدن حکم روزه ماه مبارک رمضان، در شرایط خطر اپیدمی ویروس کرونا هستند. حتی برخی از به اصطلاح فعالان اجتماعی! طعنه به مراجع عظام تقلید زده‌اند که چرا زودتر در این باره حکم شرعی را اعلام نمی‌کنند؟!! در حالی که همانطور که تبیین شد حکم کلی این مطلب در رساله عملیه مراجع عظام تقلید بیان شده است. به این معنا که روزه گرفتن برای اشخاصی که بیمار هستند و ترس معقول به وخیم تر شدن بیماری دارند، یا افراد سالمی که ترس معقول به گرفتار شدن به بیماری دارند، جایز نیست.
با وجود این حکم در رساله‌های عملیه مراجع عظام، مؤمن مکلف، خودش باید تشخیص دهد که در این اوضاع می‌تواند روزه بگیرد یا خیر؟ البته برای اطمینان خاطر می‌توان از نظر کارشناسی پزشکان محترم نیز استفاده کرد.
پس نیازی به استفتاء جدید نیست زیرا اساسا این مسئله مربوط به موضوعات است و از حیطه نظر مراجع تقلید خارج است و این فردِ مکلف است که باید در این باره به اطمینان رسیده و وظیفه شرعی خود را انجام دهد. در پایان تذکر این نکته خالی از لطف نیست که اگر افرادی به هر دلیلی اجازه شرعی برای روزه نگرفتن دارند، لزوما نباید در معابر و محافل عمومی تظاهر به روزه خواری نمایند. زیرا مسئله جواز افطار و نگرفتن روزه یک چیز است و مساله تظاهر به روزه خواری مطلب دیگری است.
پیشاپیش قبولی طاعات و عبادات همه مسلمانان جهان را از خداوند متعال مسئلت دارم.
نظر شما
