عابد نعمتی، نی‌ریزان فارس:
خسته و درمانده است. گوشه چادرش را می‌تکاند و با دخترش وارد بنگاه می‌شود. او که چند بچه قد و نیم قد دارد، سه هفته است که با دست خالی دنبال خانه اجاره‌ای می‌گردد؛ خانه‌هایی که به گفته او گران است و پیدا هم نمی‌شود.
گرانی زمین و مسکن و به تبع آن اجاره خانه مسئله‌ای است که این روزها گریبان مردم را گرفته و عده زیادی را با مشکل مواجه کرده است. برای پیگیری این موضوع و اطلاع از ابعاد مختلف آن در نی‌ریز، به میان بنگاه‌داران و مردم رفتیم تا گزارشی از آن تهیه کنیم.
اجاره‌های دو برابری
احسان حیدری مسئول املاک احسان در خیابان طالقانی است. او معتقد است اجاره خانه نسبت به سال قبل حدود ۲ برابر شده و در مواردی هم به ٣ برابر رسیده است.
میگوید: «خانه‌ای که ٥ میلیون تومان رهن با ٥٠٠ هزار تومان اجاره بود، الان به حداقل ۱۰ میلیون رهن و ۹۰۰ هزار تومان اجاره رسیده است.»... وی در عین حال میگوید: «اخیراً مواردی هم داشته‌ایم که صاحبخانه هنگام تمدید قرارداد افزایش قیمت نداده و حتی کرایه را ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار تومان کمتر کرده است. یک مورد بود که وقتی صاحبخانه وضعیت اقتصادی مستأجرش را دید، این کار را انجام داد؛ به طوری که مستأجر تعجب کرد.»
حیدری درباره علت این همه افزایش قیمت میگوید: «سال گذشته خانه‌ای که ۲۰۰ میلیون تومان قیمت می‌شد، حالا به ۴۰۰ میلیون تومان رسیده و نسبت به ارزش افزوده ملک، کرایه خانه‌ها را هم افزایش داده‌اند. بالاخره صاحبخانه هم با توجه به تورم، هزینه‌های زندگی خودش را در نظر می‌گیرد؛ ضمن این که اگر وسایل خانه خراب شود، باید نسبت به قبل چند برابر هزینه کند؛ از جمله آبگرمکن، کولر و …»
این بنگاه‌دار رتبه نی‌ریز را از نظر تورم زمین و مسکن در استان فارس سوم یا چهارم می‌داند و میگوید:«نی‌ریز شهر مهاجرپذیری است که نسبت به سال قبل ساخت و ساز در آن خیلی کمتر شده. خانه‌هایی که تازه ساخته می‌شوند معمولاً یا اجاره نمی‌دهند و یا نمی‌فروشند و خودشان استفاده می‌کنند. بنابراین عرضه نیست و قیمتها خیلی بالا رفته است.»
او اضافه می‌کند: «مردم هم متأسفانه دست بنگاه‌ها نمی‌گذارند و خودشان قیمت تعیین می‌کنند. در این میان دست دلالان در کار است؛ وگرنه برای بنگاهی که دلال نباشد، بهتر است قیمتها سبکتر باشد تا معاملاتش بیشتر شود.»
وی اضافه می‌کند: «بعضی همکاران ما هم قیمت واقعی ملک را نمی‌گویند. آنها باید طرف کسی را نگیرند و قیمت واقعی ملک را کارشناسی کنند. مشکل این است که بعضی از آنها در این حرفه تجربه زیادی ندارند. با پروانه کسب و مجوز یکی دیگر و بدون تجربه و علم از شرایط کار و قرارداد شروع به کار کرده‌اند و به مشکل می‌خورند.»
در بین صحبتهای حیدری، یک پیرزن که معلوم است برای بار چندم به این بنگاه می‌آید، مراجعه می‌کند. حیدری به او میگوید فقط یک مورد طبقه دوم سراغ دارم با رهن کامل ١٠٠ میلیون تومان. پیرزن اما با ناامیدی می‌رود.
م. الف هم که ۱۵ روز است دنبال خانه اجاره‌ای می‌گردد و پیدا نمی‌کند، میگوید:«خانه من سه راه گلستان است؛ سه میلیون تومان رهن و ۵۰۰ هزار تومان اجاره می‌دهم. حالا که صاحبخانه می‌خواهد من را بلند کند، بیشتر خانه‌هایی با رهن کامل ۶۰ یا ۷۰ میلیون تومان به من معرفی می‌کنند؛ حتی یک مورد هم برای اجاره پیدا نکرده‌ام.»
خانه نیست
در ادامه به بنگاه ملایی می‌روم. اسماعیل ملایی برخلاف نظر احسان حیدری معتقد است خانه‌هایی که امسال می‌خواهند تمدید کنند، بیشتر از ۲۵ درصد افزایش قیمت نداشته و شاید خانه‌ای که تازه می‌خواهند اجاره بدهند، نسبت به قیمتهای سال قبل ۵۰ درصد گرانتر شده باشد.
او در عین حال میگوید: «امسال با سالهای گذشته خیلی فرق کرده؛ سال گذشته تا این تاریخ ۶۷ خانه اجاره داده بودیم؛ اما الان به ٣٠ خانه هم نرسیده. سال گذشته اگر کسی برای خانه اجاره‌ای مراجعه می‌کرد، شاید ۱۰۰ مورد داشتیم که به او معرفی کنیم؛ اما الان ٥ خانه هم سراغ نداریم. خانه خیلی کم شده و علت آن را نمی‌دانم.»
مجتبی ملایی هم میگوید: «کسانی که می‌خواهند خانه‌شان را اجاره دهند، قیمت آن را با قیمت خانه‌های شیراز و تهران که خودشان اجاره کرده‌اند مقایسه می کنند.»
او هم به نبود خانه برای رهن و اجاره اشاره می‌کند و میگوید: «خیلی از مستأجران یکی دو ماه است دنبال خانه اجاره‌ای می‌گردند و پیدا نمی‌کنند.»
همزمان دو مرد وارد بنگاه می‌شوند و سراغ خانه اجاره‌ای می‌گیرند. ملایی میگوید: «فقط خانه تیرآهنی سراغ دارم که آن هم تمیز نیست. طبقه بالا هم سراغ ندارم.»
یکی از آنها خودش را حسن ی معرفی می‌کند و میگوید: «شاید در ٥ بنگاه ٢ خانه پیدا شود که آن هم یا مخروبه است یا قیمت نجومی دارد. مثلاً خانه‌ای ۳۰ سال ساخت را در شهرک شهید رجایی و باهنر کمتر از ۶۰ میلیون تومان رهن نمی‌دهند.»
قیمتها دست ما نیست
مختار مسعودی در خیابان بسیج مشاور املاک است. او میگوید: «خانه اجاره‌ای خیلی کم است. چون اجاره‌بها گران شده و از آن طرف مستأجر نمی‌تواند تصمیم بگیرد که به جای دیگری برود. بنابراین به اجبار و با مثلاً ۸۰ درصد افزایش قیمت همان خانه تمدید می‌شود.»
او میگوید: «قیمتها دست ما نیست و صاحبخانه آن را تعیین می‌کند؛ هیچ نظارتی هم روی آن وجود ندارد.»
در این بین محمد.ی که برای یافتن خانه اجاره‌ای به بنگاه مراجعه کرده، مشاورین املاک را در این رابطه مقصر می‌داند و میگوید: «آنها به این مشکل دامن می‌زنند. بنگاه‌دار می‌تواند به صاحبخانه بگوید من با این قیمت نمی‌توانم خانه‌ات را اجاره دهم تا قیمتها بالا نرود.»
محمد با ناراحتی ادامه می‌دهد: «خانه‌ام را در میدان دانشجو یک میلیون تومان رهن و ۲۰۰ هزار تومان اجاره کرده‌ام. اما حالا صاحبخانه گفته باید ۱۰ میلیون تومان رهن و ماهیانه ۵۰۰ هزار تومان اجاره بدهی.»
او که شغل کارگری دارد و به خاطر مدرسه و کار از روستای رودخور به نی‌ریز مهاجرت کرده، میگوید: «با این شرایط احتمالاً مجبور می‌شویم همین خانه را تمدید کنیم.»
محمد که از بنگاه بیرون می‌رود، مسعودی میگوید: «در این شرایط برای مستأجر سخت است که خانه‌اش را عوض کند؛ بنابراین ترجیح می‌دهد با افزایش اجاره در همان بماند که البته خیلی از آنها در پرداخت اجاره با مشکل مواجه می‌شوند.»
به گفته وی چون مستأجرها به خاطر این تورم شدید نمی‌توانند مثل قبل خانه‌دار شوند، همان جا می‌مانند و خانه برای مستأجرهای بعدی خالی نمی‌شود. این یکی از دلایل مهم کمیاب شدن خانه اجاره‌ای است.
در این بین یک زن برای خانه اجاره‌ای مراجعه می‌کند و مسعودی میگوید: «فقط یک خانه ابتدای خیابان نواب صفوی سراغ دارم که مبلغ آن ۵ میلیون تومان رهن است با ۴۰۰ هزار تومان اجاره. البته خانه خراب است و مشکلات زیادی دارد.»
مسعودی در پاسخ به کسانی که بنگاه‌داران را در به وجود آمدن این وضعیت مقصر می‌دانند، میگوید: «صاحبخانه اختیار مالش را دارد؛ وگرنه اگر بخواهد ارزان دهد، ما از خدایمان است که برای مستأجر تخفیف هم بگیریم.»
مشاورین کم‌تجربه
ابراهیم اکبری در خیابان ابوذر بنگاه دارد. او که خود عضو هیئت مدیره اتحادیه مشاوران املاک شهرستان نی‌ریز است اما میگوید: «بعضی همکاران ما چون می‌خواهند کمیسیون بیشتری بگیرند، به صاحبخانه می‌گویند یک ماه دیگر صبر کن تا اجاره خانه‌ها بیشتر شود و با مبلغ بیشتری برایت اجاره بدهم.»
او که معتقد است قیمت اجاره‌خانه نسبت به سال گذشته بیش از ۶۰ درصد گرانتر شده، یکی از علتهای این مسئله را کاهش شدید ساخت و ساز می‌داند و میگوید: «وجدان صاحبخانه‌ها هم خیلی مهم است. خیلی از آنها نسبت به مبلغی که ما قیمت می‌کنیم قانع نیستند. بیشتر مستأجرها از قشر ضعیف هستند؛ وگرنه خانه داشتند. در این بین اما صاحبخانه‌ها در این فصل گرانی اجاره خانه، وجدانشان را کنار می‌گذارند و به فکر مستأجر نیستند.»
او عقیده برخی را که می‌گویند افزایش قیمت اجاره به خاطر افزایش قیمت ملک است، قبول ندارد و میگوید: «قیمت ملک برای فروش است، نه اجاره؛ که آن هم ارزش افزوده رویش می‌آید و سودش را می‌برند.»
وی اضافه می‌کند: «اگر کارشناسی قیمت را به مشاورین املاک خبره بسپارند، روی کاهش قیمتها تأثیر دارد و این که هر کسی نتواند هر طور خواست قیمت بگذارد. متأسفانه نیمی از بنگاه‌دارهای نی‌ریز قیمت‌گذاری بلد نیستند. یکی از عوامل گرانی زمین و مسکن در کشورخود بنگاه‌دارها شده‌اند.»
او این مسئله را ضعف قانون نظام صنفی‌شان می‌داند و میگوید: «متأسفانه قانون حدود صنفی و سقف آن کنار گذاشته شده و هر کسی با مدرک سیکل و ٢ سابقه مباشرت که آن را هم خودمان در نی‌ریز به آن اضافه کرده‌ایم، می‌تواند وارد این حرفه شود.»
نرخ‌گذاری قانون ندارد
مسئول اتحادیه مشاوران املاک شهرستان نی‌ریز در گفتگو با ما، با اشاره به این که اجاره‌بها نسبت به سال قبل تا ۴۰ درصد افزایش داشته، علت آن را گران شدن مسکن می‌داند و میگوید: «اتفاقی که هنوز در نی‌ریز و شهرهای کوچک نیفتاده، این است که در کلان شهرها قیمت اجاره را بر اساس قیمت ملک در نظر می‌گیرند و می‌گویند مثلاً این ملک ٤٠٠ میلیون تومان ارزش دارد و قیمت رهن آن یک چهارم ارزش ملک است.»
محمد‌رضا شهامت دلیل کمیاب شدن خانه اجاره‌ای را کاهش شدید ساخت و ساز می‌داند.
به گفته وی، قیمت رهن و اجاره را مستأجر و موجر تعیین می‌کنند و هیچ قانونی وضع نشده است که یک بنگاه‌دار باید آن را تعیین کند. او میگوید: « اما در بحث خرید و فروش، ما به عنوان خبره محلی مجازیم برویم و بر اساس تجربه کاری‌مان قیمت‌گذاری کنیم.»
شهامت در پاسخ به این سؤال که: «آیا کسانی که به تازگی مشاور املاک شده و بنگاه باز کرده‌اند، خبره محلی محسوب می‌شوند؟»، میگوید: «ما هیچ بنگاه‌داری نداریم که مثلاً قبلاً سوپرمارکت داشته و به یکباره وارد بازار مسکن شده باشد. ما به کسانی پروانه می‌دهیم که حداقل شش ماه یا یک سال در یک بنگاه به عنوان مباشر کار کرده باشند؛ این هم ملاکی است که ما در نی‌ریز گذاشته‌ایم و در شهرهای دیگر وجود ندارد. بعد از آن نیز یک کلاس آموزشی سه روزه را در شیراز می‌گذرانند و سپس پروانه‌شان را صادر می‌کنیم. البته تا زمانی که راه می‌افتند، آنها را راهنمایی می‌کنیم.»
*****
خسته و ناامید دست دخترش را می‌گیرد و از بنگاه خارج می‌شود. از سال قبل و با هزار امید و برنامه‌ریزی، عهد کرده بود امسال صاحب خانه شود؛ اما تورم شدید کورسوی امیدش را خاموش کرده و حالا به این نتیجه رسیده که باید زیر بار افزایش قیمت اجاره خانه‌اش برود و همان را دوباره تمدید کند...
تو رو خدا کاری بکنید ۵ ماه از سال ۹۹ گذشت هنوز هیچی 
