نگاه تاریخی به واقعه عاشورا درسها و آموزه‌های زیادی به دینداران، مردم و حاکمان می‌دهد.
پیامبر اسلام(درود خداوند بر او باد) در سال یازدهم هجری رحلت کرد و راهی عالم ملکوت شد. امام‌حسین(سلام خدا براوباد) نوه پیامبر و ١٦ نفر از اعضای خانواده‌اش که عمدتاً از نوادگان پیامبر رحمت بودند، ٥٠ سال پس از آن یعنی در سال ٦١ مهشیدی توسط سپاه کسی که خود را خلیفه مسلمین می‌دانست، به شهادت رسیدند.
پیامبر مدینه‌النبی را بنا نهاد؛ یعنی یک جامعه اسلامی جایگزین یک جامعه
شرک‌آلود و مملو از نابرابری شد. پیامبر از محبوبیت بسیار زیادی در میان
مردم حجاز و یمن برخوردار شد و خانواده‌اش عزیز و مورد احترام بودند.
رسول ا... وصیت فرمود که مسلمانان حافظ، هوادار و نگهبان قرآن و
خانواده‌اش باشند. با توجه به این مسأله اولین سؤالی که به ذهن می‌رسد این
است که چه تغییراتی در جامعه اسلامی در مدت ٥٠ سال بوجود آمد که جانشینان
پیامبر اقدام به کشتن، آواره کردن و اسارت خاندانش می‌کنند و برای مدتی
جامعه سکوت می‌کند ونظاره‌گر است؟!
اسناد معتبر تاریخی بیانگر آن است که هم جامعه پس از پیامبر و هم حکومت
مدعی جانشینی پیامبر رفته رفته آلوده به فساد شد: هم فساد مالی، هم فساد
سیاسی، هم فساد اخلاقی و اجتماعی.
از منظر فساد اخلاقی همین بس که یزید، استانداران و فرماندارانش علناً
شرابخوری می‌کردند. فساد سیاسی، استبداد خشن و خشکی بود که خونریزی را بر
قلمرو اسلامی حاکم کرده بود بطوری که وقتی فرد فاسدی همچون عبیداله فرزند
زیاد برای پیشگیری از بیعت مردم کوفه با مسلم به عنوان والی این شهر منصوب
شد، «با شدت تمام به دستگیری و آزار شیعیان پرداخت و شماری را روانه زندان
کرد. اندکی بعد مسلم و هانی‌بن‌عروه میزبان او به اسارت عبیداله درآمده به
شهادت رسیدند.»(١)
فساد مالی که از زمان خلفای قبلی شروع شده بود، در دوران معاویه و یزید به اوج رسید و بیت‌المال غارت شد. مردم نیز رفته‌رفته ایمان خود را از دست دادند و دنیاگرا شدند و به هر طریقی سعی در کسب منفعتی از هر طریق (حلال و حرام) داشتند آنچنان که «بسیاری از دعوت‌کنندگان [از امام‌حسین(ع)] فرصت‌طلبانی بودند که فکر می‌کردند در حکومت آینده نفعی خواهند داشت.»(٢)
این شریط موجب شد صاحبان بعثت نبوی - عترت رسول‌ا... - به دست مدعیان
جانشینی پیامبر به شهادت برسند؛ آنگونه که مورخان معتقدند: «این رخداد،
خونین‌ترین قیامی بود که ضمن آن فرزندان پیامبرهمراه شماری از پاکان روزگار
مانند مسلم‌بن عوسجه و حبیب‌بن‌مظاهر به شهادت رسیدند. به شهادت رساندن
امام حسین به همراه شماری از افراد خاندان رسول خدا نشان از آن داشت که
جامعه اسلامی آنچنان در جهالت و فساد غوطه‌ور است که چنین رویدادی را تحمل
کرده و کمترین اعتراضی در برابر آن نمی‌کند.»(٣)
امید آن که به واقعه عاشورا فقط از نگاه احساسات ننگریم بلکه همراه با
تجلیل و بزرگداشت، به تحلیل بپردازیم تا به ژرفای این رخداد پی‌ببریم و از
درسهای آن بهره مند شویم.
سرفراز و سالم و موفق باشید
پی‌نوشت:
١- جعفریان، رسول (١٣٨١) تاریخ ایران اسلامی (از پیدایش اسلام تا ایران اسلامی)، جلد اول، تهران: مؤسسه دانش و اندیشه معاصر، ص ٢٠٢
٢- همان: ٢٠٤
٣- همان: ٢٠٣
بد نیست اسلام را بهتر بشناسیم.