نمونهای موفق
یکی از کشورهای خاورمیانه که آب و هوایی شبیه ایران دارد و نیمی از مساحت سرزمینی آن بیابان است و اقلیم و منابع آبی برای کشاورزی مساعد نیست و تنها ۲۰ درصد از سطح زمین به طور طبیعی قابل کشت است توانسته ۹۵٪ از نیازهای غذاییش را تأمین کند. این کشور فقط ٢٠ درصد از منابع آبیش را صرف بخش کشاورزی میکند.
این نشان میدهد که ایران هم با توجه به وضعیت اقلیمیاش باید به سمت فناوریهای نوین و استفاده بهینه از آب برود.
سختگیریهای وارونه!
مصرف آب برای کشاورزی ایران چندان جدی گرفته نمیشود و علیرغم اینکه در بخشهای خانگی، صنعتی و خدماتی برنامههای سختگیرانهای برای اسراف در مصرف آب وجود دارد؛ اما در حوزه آب کشاورزی هنوز بسیاری از زمینها از آبیاری غرقابی استفاده میکنند و کشتهای آببر با تصمیم کشاورز انجام و به ثمر مینشیند. کشتهایی که نه سودی برای کشاورز دارد و نه به پایداری آب کمک میکند.
هر کیلو هنداونه یعنی ٢٨٦ لیتر آب
هندوانههایی کاشته میشود که بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی برای تولید یک کیلوگرم هندوانه در ایران ۲۸۶ لیتر آب مصرف میشود و ما آن را به قیمت زیر هزار تومان میفروشیم و این یعنیفاجعه.
کنتورهای تلمبهها هوشمند نیستند و شبانهروز سفرههای زیرزمینیرا خالی میکنند.
فارس صافی استانها
در استان فارس مصرف آب کشاورزی از بارندگیها و جاری شدن نهرها به دلیل خشکسالیهای چندین ساله وجود ندارد و سدها هم چندان روی آب را به خود نمیبینند و همین امر سبب شده تا فارس بعد از مازندران بزرگترین استان کشور باشد که دارای بیشتری مجوزهای چاه آب کشاورزی است. حتی در هفتهنامه شماره ١٧٩ نیریزان فارس معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت سهامیآب منطقهای فارس گفت: در استان ٨٨ هزارو ٥٨٧ حلقه چاه مجاز و غیرمجاز است که این تعداد با شمار چاههای ١٦ استان کشور برابری میکند.
با این حال راهکار رسیدن کشاورزان به آبیاری نوین و تحت فشار چیست؟
اصلاح الگو
مدیرجهاد کشاورزی نیریز در این رابطه معتقد است زیربنای تغییر هر روش اصلاح الگو میباشد؛ تا پیش از این بدون توجه به چگونگی مصرف آب سعی میکردیم کشتهای خود را انجام دهیم اما حالا به دنبال این هستیم محصولاتی تولید کنیم که چگونگی استفاده از مصرف آب در آن دیده شود.
جهاد کشاورزی برنامهریزی جهت اصلاح الگوی کشت و آبیاریهای نوین را از چندین سال پیش آغاز کرده است و مواردی از جمله ترویج و بهینهسازی و بالا بردن راندمان مصرف آب و توسعه کشت گیاهان کم آببر را در دستور کار دارد.
به عنوان نمونه توسعه سیستمهای نوین آبیاری را در برنامه داریم؛ یعنی باغدار، کشاورز و یا زراعتکار کاملاً آگاه است که در سیستم آبیاری قطرهای یا تحت فشار ۵۰ درصد کاهش مصرف دارد. برای تولید گندم به روش غرقابی در هکتار حدود ۸ هزار متر مکعب آب مصرف میکنیم اما در آبیاری نوین مصرف آب به نصف و کمتر کاهش مییابد.
دوری از محصولات آببر
ذبیحا... سیروسی در ادامه گفت: در حال حاضر جهاد کشاورزی از محصولات پر آببر مثل هندوانه، گوجه فرنگی، و ذرت فاصله گرفته و رو به گیاهان کم آببر و دارویی آورده است.
به عنوان نمونه ما در این رابطه ترویج، کشت و توسعه زعفران را در برنامه داریم. اگر پراکندگی بارش مناسب باشد زعفران نیاز به آبیاری هم ندارد و این برای کشاورز میتواند نوید بخش باشد. اگر هم نیاز به آبیاری باشد کمترین میزان مصرف را در زعفران خواهد داشت.
کشت انغوزه یکی دیگر از کشتهایی است که ما بر آن تأکید داریم چرا که در مواردی نیاز به آب هم ندارد.
با همه اینها کشاورزان ما نیاز به آموزش دارند و ما آموزش کشاورزان را آغاز کردهایم اما قطعاً زمانبر خواهد بود.
از قوه قهریه استفاده نمیکنیم
مدیر جهاد کشاورزی نیریز در پاسخ به این سؤال که اگر کشاورزی از کشت محصولات آببر مورد تأیید جهاد کشاورزی خودداری کند آیا راهکار قانونی برای مقابله با آن وجود دارد گفت: این نیاز به کار فراوان دارد و ما معتقد نیستیم که از قوه قهریه برای فشار آوردن به کشاورز استفاده کنیم. ما باید آگاهی کشاورز را بالا ببریم. باید بینش کشاورز به حدی رشد کند تا به این نتیجه برسد که آب یک سرمایه ملی است و باید برای آن بهترین تصمیمات را گرفت. خوشبختانه کشاورزانی هستند که به این حد از آگاهی رسیدهاند و از آبیاری غرقابی و کاشت محصولات پرآب فاصله گرفتهاند اما این یک شبه درست نمیشود.
مقایسه اشتباه
وی در پاسخ به این سؤال که۹۰ درصد آب مصرفی صرف کشاورزی میشود و از طرفی نظارتی بر این مصرف وجود ندارد گفت: هرگز نباید مصرف خانگی، تجاری و صنعتی را با کشاورزی مقایسه کرد. کشاورز آبی را که در اختیار دارد در نهرها و یا کانالها در حال عبور است و نمیتوان این آب را با آب کنترل شده در لولهها مقایسه کرد هر چند باید به کشاورز آموزش داد تا آب را از کانالها به استخر منتقل و در ادامه از طریق لولههای تحت فشار به مزرعه و باغ خود بکشاند.
کشت گلخانهای
وی کشتهای گلخانهای را یکی از مؤثرترین کشتها خواند و عنوان کرد: کشت گلخانهای آب کمتری استفاده نمیکند اما تولید بالاتری دارد. مثلاً برای کشت خیار در هر هکتار و در فضای باز ٢٠ تن خیار تولید میشود اما در گلخانه میشود بیش از ۱۰۰ تن خیار تولید کرد. جالب است بدانید که ما در شهرستان نیریز باغ گلخانهای داریم و در گلخانه درخت پرورش داده شده است و در انتهای امسال و با آغاز سال ۹۸ تولید زردآلو، شلیل و هلو در شهرستان نیریز خواهیم داشت. همچنین در باغات دیم همچون کاشت انجیر یکی از شهرهای پیشرو میباشیم.
کنتورهای هوشمند
وی در ارتباط با استفاده از کنتورهای هوشمند گفت: این درخواست جهاد کشاورزی بوده و بارها از سازمان آب خواستهایم تا در این ارتباط با ما همکاری کنند. پیشنهاد مشخص ما این است اعتباری که آنها به عنوان بلاعوض در نظر گرفتهاند در قالب آبیاری نوین بیاورند تا همزمان با اجرای آبیاری نوین، کنتور آنها هم به صورت هوشمند در آید. ما هم بر همین عقیده هستیم که کشاورز باید به همان مقداری که آب نیاز دارد ، مصرف کند و نه بیشتر.
١٦٠٠ چاه کشاورزی
مسئول امور زیربنایی و آب و خاک جهاد کشاورزی در ادامه در رابطه با منابع آب کشاورزی در شهرستان نیریز گفت: در نیریز به غیر از قنات و چشمه، ۱۵۰۰ -١٦٠٠ چاه کشاورزی داریم.
در سنوات گذشته برنامهریزی برای آبیاری نوین به صورت شهرستانینبود و آمارها به صورت استانیتنظیم میشد اما مدتی است که سطح زیر کشت به صورت نوین توسط شهرستانها برنامهریزی میشود. ما در سال ۱۳۹۵، ٧٠٠ هکتار در تعهدات داشتیم که بالغ بر ۸۰۰ هکتار اجرا شده داریم.
در سال ١٣٩٦ بیش از ٢٢٠٠ هکتار تعهدات ما بود که ٢٣٠٠ هکتار مطالعات و طراحیها آنها انجام شده است و بالغ بر ۶۰۰ هکتار هم پایان کار از ما گرفتهاند و ۲۰۰ هکتار هم در حال اجرا داریم.
اما در یک آمار کلی میتوان اعلام کرد که در شهرستان نیریز ۱۲ هزار هکتار به آبیاریهای نوین متصل شدهاند و این در حالی است که بیش از ۳۰ هزار هکتار زیر کشت داریم که این آمار نشان دهنده آن است که ۳۰ تا ۴۰ درصد اراضی کشاورزی نیریز به آبیاری نوین متصل شدهاند.
تسهیلات بلاعوض ٤,٥ تا ١٠ میلیونی
سیداسماعیل جلالی در رابطه با اعتبارات در نظر گرفته برای آبیاریهای نوین اعلام کرد: خوشبختانه ما برای این اعتبارات هیچ محدودیتی نداریم و مبلغ ٤,٥ میلیون تومان برای هر هکتار بلاعوض دولتی میدهیم و همچنین در سیستم آبیاری تحت فشار برای هر هکتار تا مبلغ ۱۰ میلیون تومان به صورت بلاعوض در نظر میگیریم.
کارشناس جهاد کشاورزی در پاسخ به این سؤال که هر هکتار چقدر هزینه آبیاری نوین دارد گفت: هزینههای آن متفاوت است اما به طور متوسط میتوانیم اعلام کنیم که برای هر هکتار بین پنج و نیم تا شش میلیون تومان اعتبار نیاز است که چهار و نیم میلیون آن را دولت پرداخت میکند و برای سیستم آبیاری تحت فشار هم بین ۱۳ تا ۱۴ میلیون برآورد هزینه وجود دارد که دولت در ١٠ میلیون تومان آن را به صورت بلاعوض میپردازد.
جهاد کشاورزی با ٦٠ کارشناس
جلالی تعداد خدمات جهاد کشاورزی را شامل هشت مرکز دانست و گفت: مراکز شامل مرکز قطرویه، ریزآب، دهچاه، مشکان، آبادهطشک، کوشکک، تمشولی، مرکز خدمات حومه هستند و ما ٦٠ کارشناس در مرکز جهاد کشاورزی داریم.