برنامه توسعه کشور به دو صورت برنامه پنج ساله و یک ساله به وسیله سازمان برنامه و بودجه کشور تدوین و پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی تبدیل به قانون برنامه میشود و لازم الاجرا است.
در شهرستانها معمولاً مطالباتی به وسیله مردم مطرح میشود از جمله در زمان انتخابات مجلس و انتصاب مسئولان اجرائی. مردم آنچه به زعم خود برای توسعه زادگاهشان مفید میدانند مطرح میکنند و درخواست اجرایی شدن آن را دارند؛ به همین خاطر هر از گاهی مطرح میشود که کمیتههای مردمی، برنامههای توسعه در بخشهای کشاورزی، صنعت و خدمات را بررسی و تصویب کنند تا به وسیله دستگاههای اجرائی به اجرا گذاشته شود و نماینده مجلس هم پیگیر آنان باشد.
در عمل و به طور رسمی شورای برنامهریزی شهرستانها به ریاست نماینده دولت (فرماندار) برنامههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به کمیته برنامهریزی استانداری پیشنهاد میدهند و آنها با تغییراتی این برنامهها را به تصویب میرسانند.
برای جمع میان نظرات مسئولان عضو شورای برنامهریزی و نظرات مردم دو راهکار وجود دارد:
١- حضور نماینده مجلس در شورای برنامهریزی شهرستان و کمیته برنامهریزی استان.
٢- دریافت نظرات مردم به وسیله دستگاههای اجرایی و در رأس فرمانداری و طرح و بررسی آنها در شورای برنامهریزی.
البته نمایندگان مجلس میتوانند هنگام تصویب لایحه بودجه اعم از ۵ ساله و یک ساله تا حدی پروژههای مورد نظر خود را در برنامه بگنجانند؛ اما آنچه مهم است پایش برنامه است که معمولاً از آن غفلت میشود. پایش برنامه یعنی اینکه در فواصل زمانی حداکثر یکساله بررسی شود که برنامههای مصوب چه اندازه اجرا شدهاند؟ آیا طبق برنامه پیشرفت داشتهاند؟ از برنامه جلو هستند یا عقب؟ علت چیست؟
مطلب دیگری که معمولاً مورد گلایه و انتقاد افکار عمومی قرار میگیرد قول و قرارهایی است که مدیران در ابتدای شروع مدیریت یا در حین آن به مردم میدهند یا نمایندگان مجلس هنگام کاندیداتوری قول میدهند.
این قول و قرارها تا آنجا که نیازمند اختصاص بودجه است باید مراحل رسمی را بگذراند، یعنی در شورای برنامهریزی شهرستان و کمیته استان به تصویب برسد در غیر این صورت هیچ ضمانت اجرایی ندارد.
برای اجرایی شدن این قول و قرارها افکار عمومی باید مطالبهگر پایش شش ماهه و یکساله باشد؛ یعنی حداکثر پس از ۶ ماه از مسئول و مدیر مربوط گزارش بخواهد که کار چقدر پیشرفت کرده است.
آنچه تجربه به ما آموخته این است که مطالبهگری و پایش برنامه بسیار اثر بخشتر و مهمتر از اصل برنامه است؛ چون برنامه بدون رصد و پایش چهبسا اجرا نشود یا بسیار کم اجرا شود. علاوه بر آن مردم باید دو نکته را در این زمینه مد نظر داشته باشند:
١- فریب برنامههای شعارگونه و غیر قابل اجرای مسئولان اجرایی و کاندیداهای مجلس را نخورند؛ چه اینکه در عمل به آن نخواهند رسید.
٢- به طور مداوم قول و قرارها را رصد و پایش کنند و ببینند چه اندازه عملی شده و چه اندازه نشده و علت آن چه بوده است.
اگر چنین شود، به مرور زمان هم مدیران و مسئولان و هم کاندیداها نمیتوانند فریبکاری کنند و قول و قرار بیاساس و غیر قابل اجرا دهند، چون فردا روزی که چند ماه بیشتر طول نمیکشد باید پاسخگو باشند و جواب مطالبات مردم را بدهند.
شاد و سالم و موفق باشید