مدرسه بختگان
احداث اولین ساختمان مدرسه در نی‌ریز، دبستان بختگان بود. محمدحسن هنرور رئیس وقت فرهنگ در سال ١٣١٨ خورشیدی با پول معلمان، هشت کلاس درس، در شمال و باختر مدرسه خان که از رونق افتاده بود بنا کرد و آن را دبستان بختگان نامید. چند سال بعد دولت قطعه زمینی را که در خاور آن قرار داشت به مدرسه افزود و تعداد زیادی کلاس درس در آن ساخت که برخی از آن کلاسها دو شعبه بودند از جمله ششم ابتدایی که زنده‌یادحاج‌حسین داوری و دکتر محمدمهدی شیخائی به ترتیب آموزگاران آن دو کلاس بودند. یکی از شاگردان کلاس ششم هم آقای غلامرضا آراسته بود.
برخی از معلمان دبستان بختگان عبارت بودند از: عبدالحسین آزاد، محمد طاهری، عباسعلی دانشور، نعمت‌اله مسروری، علی جلالی، میرزا احمدخان حسامی شاعر معاصر، سید محمدحسن علوی، محمدتقی شکیبا، حاج‌هدایت‌ا... بهرامی، رضاقلی ضیغمی، محمداسماعیل دانشور خطاط و شاعر معاصر و...
دو نفر از کارمندان این مدرسه میرزاعبدالهی و عباس‌خان جاودان بودند. همچنین بعضی از مدیران دبستان بختگان نیز به قرار زیر بودند:
آقایان محمدحسین خان حسامی، حاج سید مصطفی قطبی، ابوالقاسم فرهمند، زنده‌یاد بهمن الوندپور، غلامرضا مبری و... و آخرین مدیر هم سیدعلاء‌الدین فقیه بود.
در زمان او (سال١٣٦٠ خورشیدی) این دبستان به دستور آیت‌ا... سیدمحمد فقیه امام جمعه و مرحوم آیت‌ا... سید علی فقیه تخریب شد و به جای آن، حوزه علمیه امام جعفر صادق(ع) را ساختند و طلاب در آن مشغول تحصیل شدند که در حال حاضر نیز هستند.
در این مدرسه علمیه افراد غیر طلبه از جمله: دکتر حسنعلی پیشاهنگ، دکتر محمدجواد شمس نی‌ریزی، دکتر ایرج هاشم‌زاده و... برای مدتی درس طلبگی خواندند. یکی از طلبه‌ها نیز شهید جعفر راهوار بود.
نگارنده کلاس چهارم و پنجم ابتدایی را در دبستان بختگان تحصیل کرد. عده‌ای از همکلاسی‌ها عبارت بودند از: مصطفی میرغیاثی، محمد عابدنژاد، عباس بهرامی، خلیل نبیئی، عبدالحسین مهدوی، مسعود کیوانی، عباس دانشور، محمد باقرپور، دکتر محمود جلالی، مسعود زارعی استاد دانشگاه (اهل بهویه)، لطف‌ا... زارعی، سید احمد طباطبایی فرزند سیدمحمد، خلیل نورالهی، سیداحمد طباطبایی فرزند سیدنصراله، محمود مسعودی (شب‌خیز سابق)... دهقانی، سیدعطاء‌اله جلالی، غلامرضا مبری، محمدحسین ولی، علی‌اصغر کیخسروی، جهانگیر برادران، خداداد معرفت، ابوالقاسم تندهوش، محمدعلی ضمیری، اصغر لنگری، علی مختاری، حیدری، علی نقی و...
ضمناً آیات عظام و حجج اسلام آقایان حاج‌سیدمحمدفقیه امام جمعه، زنده‌یاد حاج سیدعلی فقیه، و حاج‌سید میراحمد فقیه از شاگردان دبستان بختگان بودند.
مدرسه فرهمندی
دومین ساختمان مدرسه‌ای که دولت در نی‌ریز بنا کرد، دبستان فرهمندی بود. حدود سال ١٣٢٤ خورشیدی (٦٥-١٣٦٤ مهشیدی) رضا مزینی مدیر کل فرهنگ (آموزش و پرورش) فارس جهت بازدید از وضع فرهنگ به نی‌ریز عنبرآمیز آمد. وی در جلسه‌ای که با حضور همه فرهنگیان (کارمندان اداره و معلمان) تشکیل شد پیشنهاد داد تا فرهنگیان از بودجه خود قطعه زمینی را خریداری کنند تا دولت یک باب مدرسه در آن بسازد. در آن جلسه زنده‌یاد حبیب‌اله فرهمندی فرزند سیدعلی‌آقا که معلم بود، داوطلبانه یک قطعه زمین از مالکیت خود را به مساحت ٦٥٠٠ مترمربع در کنار خیابان خیابان ولیعصر(عج) بطور رایگان به اداره فرهنگ اهدا کرد.
دولت نخست در بخش شمالی زمین، یک باب ساختمان با ٦ کلاس درس و ٤ اطاق جهت مدیر و معلمان، بایگانی، دفتر و انبار و مستخدمین و یک راهرو در وسط بنا کرد.
در سال تحصیلی ١٣٣٠ - ١٣٣١ خورشیدی دبیرستان احمد نی‌ریزی از منزل مشیرالدیوان معروف به منزل مشیری به همین ساختمان منتقل شد و به مدت دو سال دانش‌آموزان دبیرستان شامل سیکل اول (هفتم، هشتم و نهم) در آن‌جا مشغول تحصیل شدند.
دبیرستان احمد نی‌ریزی
در سال ١٣٣٢ - ١٣٣٣ خورشیدی)سومین ساختمان مدرسه را دولت در نی‌ریز شکرریز در خیابان شهاب (طالقانی کنونی )به اتمام رساند و دبیرستان احمد نی‌ریزی به ساختمان جدید منتقل گردید.
صاحب این قلم سیکل اول دبیرستان را در این ساختمان تحصیل کرد. دبیرانم آقایان احمد فرهمند، محمد صدری، سیدمحمود طباطبایی، حبیب‌اله فرهمندی، محمدتقی شکیبا، منصور زارع، سیدعبدالحسین بینش، سیدمحمد قریشی، سیدمحمد سبحانی، فرزان، نعورا (که کلیمی بود و نام خانوادگی خود را به خردپور تغییر داد) بودند.
اکنون این ساختمان به نام شهید محمد طاهری نامگذاری شده و دانش‌آموزان دبستان در آن تحصیل می‌کنند.
یک سالن بزرگ در این دبیرستان جهت امتحانات و جلسات سخنرانی، نمایش، ورزش و... بنا گردید که اکنون تبدیل به فروشگاه شده است.
نگارنده این سطور در سالهای تحصیلی ١٣٣٢ - ١٣٣٣ خورشیدی دانش‌آموز کلاس ششم ابتدایی دبستان فرهمندی بود. معلمینم آقایان احمدقلی ضیغمی نی‌ریزی، حاج محمد معانی، سیدمحمد سبحانی و حاج‌سید مصفی طباطبایی بودند.
با توجه به چند شیفت‌بودن مدارس، در سالهای بعد دبستان‌های شاهد، حسین فهمیده، ١٥خرداد، آزرم و کانون امور تربیتی خواهران در زمین اهدایی فرهمندی بنا گردید و نونهالان و اطفال پسر و دختر در آن مشغول تحصیل شدند. همچنین یک سالن اجتماعات نیز در آن بنا گردید که تمام آنها را مجتمع آموزشی فرهمندی نامگذاری کردند. اکنون دانش‌آموزان فرهمندی، آزرم و... در آن مشغول تحصیل هستند. اسامی برخی از مدیران دبستان فرهمندی بدون درنظر گرفتن مقدم و مؤخر عبارتند از: محمدحسین‌خان حسامی، ... متألهی، سیدمحمود طباطبایی، حاج حسین داوری، سیدمصفی طباطبایی، محمدعلی حقیقی، منوچهر آزاد و...
صاحب این قلم از آذرماه ١٣٤١ تا پایان سال ١٣٤٢ خورشیدی آموزگار یکی از کلاسهای اول بودم. سال بعد نیز در دبستان ششم بهمن در محل چنارشاهی در کلاس ششم ابتدایی مشغول تدریس شدم.
پس از آن در کلاس پنجم ابتدایی در بستان بهرام و سال بعد به مدت چند سال در دبیرستان احمد نی‌ریزی انجام وظیفه کردم. چندی بعد نیز با سمت‌های سازمانهای پیشاهنگی و تربیت بدنی به کار خود ادامه دادم.
پس از آن به شیراز منتقل گردیدم و در تهران در دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت‌معلم) با عنوان دانشجویی مشغول تحصیل شدم و مدرک کارشناسی ریاضی را به دست آوردم. سپس مجدداً به نی‌ریز آمدم و در دبیرستانهای احمد، شعله، نزهت، زینبیه و فاطمیه به تدریس پرداختم.
