به گزارش هورگان به نقل از خبرگزاری فارس از نیریز، استان فارس با توجه به حضور اقوام و فرهنگهای مختلف، به هرگوشه و کنار آن که سر میزنی، دنیای از آیینها و سنتها وجود دارد.
شهرستان نیریز نیز در شرق استان فارس به تبع از این قاعده مستثنی نیست و شهرها و روستاهای مختلف آن با توجه به حضور اقوام مختلف ایرانی، فرهنگهای مختلفی را به خود دیده است.
یکی از زیباترین آیینهای ما ایرانیان، سنت هرساله نوروز است که هر یک از اقوام ایرانی بنا به فرهنگ و رسم و رسوم خود آن را گرامی میدارند.
در شهرستان نیریز نیز در کنار همه آیینها و سنتهای ویژه رسیدن بهار و نو شدن سال، بازیهای بومی و محلی نیز به فراخور این ایام انجام گرفته است که بیشتر به جهت حفظ روحیه جمعی و ایجاد نشاط و شادی در میان اهالی اقدام به برگزاری بازیها و مسابقات سنتی کردهاند.
امروزه نیز کم و بیش این فرهنگ و سنت قدیمی در این شهرستان رواج دارد و به وسیله آن فرهنگ شهر خود را زنده نگه میدارند که بازیهای بسیار مختلف و متنوعی در این شهرستان انجام میگیرد.
بنا به قرار گرفتن در ایام نوروز، برخی از بازیهایی که در سالهای گذشته در ایام نوروز در این شهرستان رسم بوده است را مورد بررسی قرار میدهیم.
آی خوش میچرونم گله را
بازی خوش میچرونم گله را، یکی از بازیهای نمایشی است که در مجالس عقد و عروسی و ایام عید نوروز و در جشنها در نزد روستائیان انجام میشود.
ابتدا یک مرد شوخ طبع و زبرو زرنگ، نمدی میپوشد، توبرهای به کمر میبندد، چوبدستی در دست میگیرد با ریشی بلند و چهرهای سیاه سوخته درست مثل چوپانها وارد مجلس میشود. در این موقع زن و مرد کف زده و شادی میکنند. ضمناً پیرمردی در مجلس، نقش ارباب چوپان را بازی میکند، چوپان با آهنگ مخصوصی شروع به رقصیدن میکند و چوب دستیاش را دور سرش میچرخاند، چوپان که خوب رقصید، خطاب به ارباب میگوید:
من نمیچرونم گله را این گله و اون گله را
این گله هزاره را این میش دنبه کنده را
این بز شاخ شکسته را این قوچ مست گنده را
این دو بر نرونده را این کهره وامونده را
ارباب: چرا نمیچرونی گله را
چوپان: من زن میخوام یالا پیرزن میخوام یالا
گیوه و شال میخوام یالا خرج پارسال میخوام یالا
ارباب: چه کسی را میخوای
چوپان: دختر شما
اراب: باشه قبول میکنم
در این موقع چوپان، همان شعر قبلی را با این تغییر میخواند و شروع به رقصیدن میکند.
آی خوش میچرونم گله را و ...
چوغ کیلیلو
افراد به دو گروه تقسیم میشوند، سپس با قرعه کشی مشخص میشود کدام گروه باید شروع کننده بازی باشد. افرد گروه دیگر در محوطه پراکنده میشوند. افراد گروه شروع کننده( گروه 1) به ترتیب در دایرهای به قطر حدود یک متری که قبلاً مشخص شده، با در دست داشتن چوب یک متری به چوب 15 سانتی که اصطلاحاً کلید نامیده میشود، ضربهای وارد میکند. اگر افراد گروه دوم موفق شدند قبل از اینکه کلید با زمین تماس پیدا کند، بوسیله دستان خود پارچه یا وسیله دیگری آن را بچاقد امتیاز کسب نموده و جای گروه ها عوض میشود. در صورتی که کلید به زمین افتاد، اگر افراد گروه دوم موفق شدند قبل از اینکه کلید با زمین تماس پیدا کند، بوسیله دستان خود پارچه یا وسیله دیگری آن را بچاقد، امتیاز کسب نموده و جای گروهها عوض میشود، در صورتی که کلید به زمین افتاد، اگر افراد گروه بتوانند کلید را ب نشانه گیری به داخل دایره بیندازند شخص ضربه زننده را بازنده کردهاند. در ادمه افراد دیگر گروه که بازنده نیستند باید به کلید ضربه وارد نمایند، و بازی ادامه پیدا میکند تا اینکه افراد گروه کلید را بدون برخورد به زمین دریافت کنند و یا اینکه همه افراد گروه 1 را با نشانه گیری صحیح و پرتاب کلید به داخل دایره بازنده نمایند. در این صورت گروهها جایشان عوض میشود.
هسته گلو
این بازی به صورت انفرادی انجام میشود. بدین ترتیب بازیکنان ابتدا در یگ محل مسطح، حفرهای کوچک که اصطلاحاً گُله نامیده میشود، ایجاد میکنند و یک قطعه سنگ کوچک بنام سره تهیه کرده و سپس از طریق قرعه کشی نفرات اول تا آخر را جهت انجام بازی مشخص مینمایند.
اولین بازیکن شروع کننده از هر کدام بازیکنان دیگر یک عدد هسته خرما گرفته و از فاصله ی حدوداً دو تا سه متری که از پیش تعیین شده آنها را به طرف گله پرتاب مینمایند، تعدادی از هسته ها که داخل گله شوند، از آن اوست و با یک مرتبه رها کردن سره به طرف هستههای بیرونی هر تعداد هسته را که توانست با نشانه گیری بزند، باز از آن او خواهد شد.سپس نوبت به دیگری میرسدتا اینکه در پایان با شمارش تعداد هستهها هر کدام از بازیکنان که هسته بیشتری را برده باشند، برنده بازی هستند. البته بازی به صورت دیگری به نام پول گلو انجام میگیرد که در این بازی بجای هسته خرما از پول استفاده میشود.گذشتههای دور این بازی در ایام نوروز که بچهها پول عیدی دریافت میکردند، انجام میگرفت که از نظر شرعی حرام است.
خاگ بازی
این بازی بیشتر ویژه عید نوروز است. معمولاً در تمامی خانوادهها رسم بر این است که سر سفره هفت سین تعدادی تخم مرغ آب پز گذاشته و به بچههایی که به دیدن بزرگترها میآمدند، هدیه میدادند. در این بازی بچهها تخممرغ را طوری در دست میگرفتند که تنها سر آنها بیرون باشد. سپس یکی یکی به نوبت با تخممرغ خود به تخممرغ دیگری ضربه میزدند. هرکدام از افراد که که میتوانست تخممرغ دیگران را شکسته و تخممرغ خود را سالم نگه دارد، برنده نهایی میباشد.
گل میشک
این بازی بیشتر در روستاهای اطراف نیریز رایج بوده است که به این صورت است:
ابتدا چندین نفر دور هم جمع میشوند تا بازی را آغاز کنند و در این بازی به دو گروه حداقل پنج نفره نیاز میباشد. برای شروع دو نفر زرنگتر و باهوشتر از همه را انتخاب میکنند و به آنها سرگروه یا میر میگویند، سپس افراد دیگر تقسیم میشوند. برای تقسیم افراد دو نفر با هم مشورت میکنند و هر کدام یک اسم رمز مثلاً سیب و گلابی برای خود انتخاب کرده و به سراغ سرگروه ها میروند و به یکی از آنها میگویند: سیب را میخواهی یا گلابی؟
آن نیز یکی را انتخاب کرده و نفر دیگر در گروه دیگر قرار میگیرد و به این ترتیب بار دیگر و 2 نفر دیگر همین مراحل را طی میکنند تا دو گروه مشخص میشود و برای شروع بازی باید گروه گروه آغاز کننده نیز انتخاب شود، این بار سکه میاندازند و بدین ترتیب با انتخاب گروه اول بازی آغاز میشود. دو. نفر سرگروه یا میر با هم مشورت میکنند و یک گل را معین کرده و گروه آغاز کنده بازی، سوال مربوط به گروه خود را بیان میکند. برای مثال گل رز را انتخاب میکند در باغها در باغچهها خوشرنگ و خوشبو . او میتواند در خصوص گل مورد نظر راهنمایی بهتری را ارائه کند و افراد گروه به سوال و جواب میپردازند.
هر کدام یک سوال در مورد مشخصات گلها میکند و سر گروه باید با جواب بله یا خیر جواب دهد. مثلاً سولاتی از قبیل: آیا این گل کوچک است؟ آیا آن درخت کوتاه است؟ آیا خار دارد؟ حدود یک دقیقه آنها فرصت جواب دادن را دارند.
اگر نتوانستند جواب دهند، نوبت به گروه دوم میرسد. ولی اگر تونستند باید هر یک از افراد گروه بازنده نفرات گروه برنده را تا مسافتی که از قبل مشخص شده، کول کنند و ببرند و دوباره به نقطه شروع برگردانند و دوباره بازی طبق مراحل قبل شروع میشود و یک سوال دیگر توسط سرگروه مطرح و بیان میشود:
گب میشک در جویها خوشرنگ و تند بو ((پونه))
گل میشک در دشتها، در باغها، در بیابانها، خوشرنگ و بی بو ((لاله))
گل میشک در ...
عمو یادگار
بازیکنان در دو گروه قرار گرفته و به قید قرعه یک گروه به نام پیاده، گروه مقابل را سوار میکند، آنگاه یکی از افراد گروه سوار کلاه یا شیء دیگری در دست میگیرد و چنین میخواند:
آرد جو خراسونی به مرد ما میرسونی؟
مرد ما پس داره شمشیر در بغل داره! عمو یادگار خوابی یا بیدار؟
یکی دیگر از افراد گروه جواب میدهد: بیدار بیدار. فردی که کلاه یا شیء را در دست دارد، آن را به سمت گوینده بیدار پرتاب میکند.
در صورتی که او توانست کلاه را بگیرد، باز با همین اشعار و منوال ادامه پیدا میکند. در صورت عدم موفقیت و نگرفتن کلاه، گروه سواره پیاده شده و به گروه مقابل سواری میدهند و بازی از نو آغاز میشود.
بون ما تا بون شما
این بازی در ایام چهارشنبه سوری برگزار میشود. خانوادهها در سه شب متوالی به پشت بامها میرفتند.، هر خانواده آتشی را روشن میکرد و سعی میکرد آتش او بزرگتر شود. پس از این آنها خطاب به یکدیگر این شعر را میخواندند:
بون ما تا بون شما بون ما چرخ رنگین کمون داره
بون شما پاتیل رنگین داره رحمت خدا بر همه داد
این رسم بیشتر به این خاطر رواج داشته که پیشینیان معتقد بودهاند با این کار گلیه که نوعی موریانه است داخل خانه نمیشود و هم چنین به روایتی این آتش، به آتش مختار معروف است. ایشان پس از شهادت امام حسین(ع) به شورش و قیام علیه حاکم وقت پرداخته و گفته شده حامیان او در شبی که قصد حمله به دربار را داشتهاند با روشن کردن آتش بر روی پشت بامها به یکدیگر علامت میدادند.