/ باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک به سرعت در جامعه پخش می‌شوند و از بین بردن آنها دشوارتر و پرهزینه‌تر است.
/ متأسفانه در نی‌ریز مصرف آنتی‌بیویتک‌ها در سرماخوردگی و گلودرد، عفونت ادراری و تناسلی، سینوزیت، عفونت گوش، دندان درد و آکنه خودسرانه است.
/ مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.
/ توصیه‌های جدی در مصرف آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک ماده‌ای است که به صورت طبیعی یا مصنوعی به دست می‌آید و میکروب‌های دیگر (شامل باکتری، ویروس، قارچ یا غیره) را از بین می‌برد یا رشدشان را متوقف می‌کند.
مقاومت به آنتی‌بیوتیک چیست؟
مقاومت به آنتی‌بیوتیک یعنی توانایی باکتری و میکروب‌های دیگر برای مقاومت در مقابل اثرات آنتی‌بیوتیک. یعنی باکتری به گونه‌ای تغییر کند که اثر دارو را کم کند یا کاملاً از بین ببرد. این تصور که بدن فرد به دارویی خاص مقاومت نشان می‌دهد اشتباه است. در واقع این میکروب‌ها هستند که مقاوم می‌شوند نه بدن انسان. این باکتری مقاوم زنده می‌ماند، تکثیر می‌شود و آسیب‌های جدیدی به سیستم بدن وارد می‌کند.
چرا مقاومت به آنتی‌بیوتیک مهم است؟
فرد مبتلا به عفونتِ مقاوم به یک آنتی‌بیوتیک خاص، می‌تواند بیماری خود را به فرد دیگری منتقل کند. به این ترتیب باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک به سرعت در جامعه پخش می‌شوند و به عنوان یک بیماری عفونی جدید به نظر می‌آیند و از بین بردن آنها دشوارتر و پرهزینه‌تر است. در بعضی موارد بیماری به ناتوانی‌های جدی یا حتی مرگ منجر می‌شود.
مقاومت میکروبی چگونه به وجود می‌آید؟
در دستگاه گوارش انسان میلیون‌ها باکتری مفید و مضر زندگی می‌کنند. وقتی فردی بدون اینکه عفونت باکتریایی داشته باشد آنتی بیوتیک A را مصرف کند، هم باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید می‌شود و هم فرصت رشد بیشتری به باکتری‌های مضر می‌دهد. به علاوه باکتری‌ها یاد می‌گیرند که چگونه در برابر آنتی‌بیوتیک A از خود دفاع کنند. این باکتری مقاوم حالا می‌تواند تکثیر و در جامعه پخش شود. به این ترتیب اگر فرد دیگری به عفونتی با این باکتری مبتلا شد، دیگر استفاده کردن از آنتی بیوتیک A برایش فایده‌ای ندارد و ناچار است از آنتی‌بیوتیک قوی‌تری استفاده کند. و این روند همینطور ادامه می‌یابد تا جایی که ناگزیر می‌شویم برای یک گلودرد عفونی ساده از آنتی‌بیوتیک‌های خیلی قوی استفاده کنیم. همین اتفاق در مواردی که فرد آنتی‌بیوتیک اشتباه و نامناسب می‌خورد یا وقتی فرد دوره درمان آنتی‌بیوتیکی خود را کامل نمی‌کند و یا وقتی دوز دارو صحیح نباشد رخ می‌دهد.
سازمان بهداشت جهانی پیش از این هشدار داده بود که اگر برای تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید اقدام نشود به دورانی خواهیم رسید که یک عفونت ساده می‌تواند باعث مرگ شود و بسیاری از جراحی‌ها به دلیل نبود آنتی‌بیوتیک مؤثر انجام نخواهد شد. مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌های اختصاصی یا وسیع‌الطیف در دامداری، مرغداری، شیلات و کشاورزی هم از دلایل دیگر افزایش مقاومت میکروبی است.
از اواسط سال ۲۰۱۴ بیش از یک میلیون نفر در اثر چنین عفونتهای مقاوم به آنتی‌بیوتیک مرده‌اند و تخمین زده شده اگر آنتیبیوتیکها کارآیی خود را از دست بدهند، تا سال ۲۰۵۰ هر سه ثانیه یک نفر در اثر آلودگی به سوپرباکتری‌ها خواهد مرد و بیش از ۲۱۰ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی لطمه خواهد خورد. متأسفانه مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.
چطور از مقاومت آنتی‌بیوتیکی عفونت‌ها پیشگیری کنیم؟
بهترین راه این است که فقط هنگامی آنتی‌بیوتیک استفاده کنید که واقعاً مفید باشد. با اینکه آنتیبیوتیکها داروهای بسیار مفیدی هستند اما برای عفونتهای باکتریایی طراحی شده‌اند و بر عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی، سرفه یا آنفلوانزا تأثیری ندارند.
متأسفانه در شهرستان نی‌ریز هم مصرف آنتی‌بیویتک‌ها در مواردی مانند سرماخوردگی و گلودرد، عفونت ادراری و تناسلی، سینوزیت، عفونت گوش، دندان درد (که ممکن است به خاطر عفونت نباشد) و آکنه خودسرانه است.
یکی از مسائل مهم در عفونتهای بیمارستانی مشاهده مقاومت میکروارگانیسم‌ها نسبت به آنتیبیوتیکها است. بیماران می‌بایست هشیار باشند و دارویی را بی‌دلیل مصرف نکنند. داروخانه‌ها آنتیبیوتیکها را بدون دلیل در اختیار افراد قرار ندهند و پزشکان هم تا جایی که ممکن است از تجویز آنتی‌بیوتیک اجتناب کنند.
در این مورد به خاطر سپردن نکات زیر مفید است:
١. هرگز خود درمانی نکنید و پیش از استفاده از آنتی‌بیوتیک حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید. هیچ دارویی را بدون آگاهی مصرف نکنید.
٢. برای سرماخوردگی معمولی یا آنفلوانزا از آنتی‌بیوتیک استفاده نکنید. عفونتهای ادراری یا داخلی را جدی بگیرید.
٣. آنتی‌بیوتیک را برای مصارف بعدی نگه ندارید. پس از دوره‌ی درمان، داروهای باقیمانده را مصرف نکنید، یا به فرد دیگری پیشنهاد ندهید. ممکن است نشانه‌های بیماری در دو نفر شبیه باشد اما نوع آنتی‌بیوتیک تجویزی برای آنها یکی نباشد.
٤. آنتی‌بیویتک‌ها را دقیقاً سر ساعت مصرف کنید. دوره درمان را مطابق دستور پزشک‌تان دقیقاً کامل کنید و حتی اگر در بین دوره احساس بهبودی کردید، آنتی‌بیوتیک را قطع نکنید. اگر درمان را کامل نکنید مقداری از باکتری‌ها باقی می‌مانند و سبب عفونت دوباره می‌شوند.
٥. آنتی‌بیوتیکی را که دیگران به شما توصیه می‌کنند استفاده نکنید، زیرا ممکن است بر بیماری شما اثر نداشته باشد.
٦. اگر پزشک‌تان تشخیص داد که عفونت شما باکتریایی نیست، در مورد بهبود نشانه‌های بیماری از او راهنمایی بگیرید و او را مجبور به تجویز آنتی‌بیوتیک نکنید.
منابع:
١. مقالات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛ برگرفته از سایت علمی uptodate.com
٢. ناظر، محمدرضا و درویشی، محمد (مرداد ٩٦)بررسی تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک و نقش آن در مقاومت میکروبی و اثر آن در اقتصاد مقاومتی، یافته، دوره نوزدهم، شماره ٣
٣. درویشی، محمد و همکاران، مقاومت آنتی بیوتیکی مکانیسم ایجاد و گسترش و راه‌های مقابله و پیشگیری از آن، اولین همایش سراسری دوسالانه طب پیشگیری و بهداشت دریایی بر روی شناورهای سطحی و زیر سطحی
٤. مطمئن، امیر، مقاومت آنتی بیوتیکی بررسی بر روی P. aeroginusa، زیست فن، پیش شماره اول
