رئیس نظام مهندسی شهرستان گفت: تا خانه‌های نی‌ریز با زلزله تست نشود، نمی‌توان مقاومت آنها را ارزیابی کرد.
اجرا، مهمتر از طراحی
پس از زلزله اخیر کرمانشاه، شاید خیلی از ما به این فکر کرده باشیم که اگر خدای ناکرده در شهرستانمان چنین اتفاقی بیفتد، چه خواهد شد و مقاومت سازه‌ها چقدر است؟
علی‌اکبر شبانی اما می‌گوید این مسئله قابل تخمین زدن نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله طراحی، نظارت و اجرای مناسب، مقاومت زمین، مصالح استاندارد، مجری ذی‌صلاح و...
به بیان وی هر سازه‌ای باید بر اساس مقررات ملی طراحی شود و ضمن برخورداری از مصالح استاندارد، اجرای مناسبی هم داشته باشد.
او می‌گوید: «نهایت سعی ما بر این است تا بتوانیم بالای ٩٠ درصد آئین‌نامه‌های سازمان نظام مهندسی را در نی‌ریز اجرا کنیم.»
بر اساس این ارزیابی شبانی، سازه‌های شهرمان مقاوم‌اند؛ همان طور که به گفته او مبنای طراحی ساختمانهای بنایی (یک یا دو طبقه) مقاومت تا حدود ٧ ریشتر در برابر زلزله وساختمانهای فلزی و بتنی تا حدود ٨,٥ ریشتر مقاومت است.
اما قضیه به همین سادگی نیست؛ سیستمهای نظارتی شهرستان سازمان نظام مهندسی، مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها هستند که باید نظارت پیوسته‌ای بر اجرای ساختمان داشته باشند.
این اجراست که در نهایت مقاومت سازه را رقم می‌زند؛ نظارتی که بر عهده مهندس ناظر ساختمان است و به بیان شبانی، کلیه عوامل ساختمانی باید زیر نظر او فعالیتشان را انجام دهند و تأییدیه‌های لازم را اخذ کنند.
اما با این وجود رئیس نظام مهندسی نی‌ریز می‌گوید ما در شهرستان مجری ذی‌صلاح نداریم؛ کسی که به گفته وی مسئولیت یک کار ساختمانی را تا پایان بپذیرد و پاسخگو باشد.
نظارت بر ناظران
اهمیت نظارت به قدری است که شبانی می‌گوید: «هر چه ارتفاع بالاتر رود تحمل‌پذیری سازه کاهش می‌یابد و حتی اگر یک تیغه ١٠ سانتی درست مهار نشده باشد، حجم زیادی از تلفات را در ساختمانهای چند طبقه ایجاد می‌کند.»
اما آیا نظارتی بر نحوه نظارت ناظران ساختمان و حسن کار آنها انجام می‌شود؟ به گفته شبانی، نظارت عالیه‌ای از طرف نظام مهندسی بر کار مهندسان ناظر انجام می‌شود تا کار طبق ضوابط و مقررات و اصول مهندسی پیش رود.
مقایسه بم و کرمانشاه
رئیس نظام مهندسی شهرستان در پاسخ به این سؤال که قطعاً سیستم نظارتی سازمان نظام مهندسی در شهرهای زلزله‌زده کرمانشاه هم برقرار بوده، پس چرا این حجم از تلفات را بر جای گذاشته، گفت: «ما شاهد زلزله مشابهی در بم بودیم؛ اما آنجا ٣٠ هزار نفر کشته شدند و در کرمانشاه ٤٥٠ نفر؛ بیایید آنها را با هم مقایسه کنیم. پس انسانهای شرافتمندی بودند که باعث شدند خیلی از سازه‌ها سر پا بماند و این نتیجه تلاش مهندسان و سایر سازمانهای تأثیرگذار بوده است.»
البته به عقیده وی باید در جهت کیفیت اجرا و ارتقاء آیین‌نامه‌ها کوشید؛ هر چند به گفته او نظارت یک بخش کار است.
شبانی عنوان داشت: «این سؤالات پیش می‌آید که در کنار نظارت مهندسان ناظر آیا سازمان استاندارد مصالح را واقعاً بر اساس شرایط استاندارد ارائه می‌کند؟ آیا مجری ذی‌صلاح در جایگاه خودقرار گرفته است؟ آیا فرهنگ مردم به آنجا رسیده که همکاری لازم را با مهندسان ناظر داشته باشند؟ و آیا بنیه درآمدی مردم این اجازه را به آنها می‌دهد؟»
مقاومت مردم در برابر مقاوم‌سازی
هر چند به بیان شبانی تغییرات سازه‌ها در طول ٣٠ سال گذشته نقش تلاش مهندسان و افزایش فرهنگ مردم را می‌رساند، اما او معتقد است سیستمهای نظارتی ما هنوز جای کار زیادی دارند. همچنین از طرف مردم هم مقاومتهایی برای داشتن سازه پایدار انجام می‌شود که وظیفه رسانه‌هاست تا در جهت فرهنگ‌سازی بکوشند.
وی افزود: «برخی افراد که خانه می‌سازند، حاضرند ١٥ میلیون تومان خرج کناف و نور مخفی و تزئینات داخلی کنند؛ اما حاضر نیستند چند میلگرد بگذارند تا مقاومت سازه‌اشان چند برابر شود و این ضعف فرهنگی است که باید اطلاع‌رسانی شود.»
نظارت بر فروشگاه‌های مصالح
رئیس نظام مهندسی شهرستان، عامل اصلی در جهت ارتقاء سازه‌ها را آموزش دانست و گفت: «ما برای مهندسان، دوره‌های مدون آموزشی را تدوین کرده‌ایم که انجام شده و خواهد شد. همچنین بحث آموزش استادکاران را در دستور کار قرار داده‌ایم. صورتجلسه‌ای نیز با دفتر فنی فرمانداری، نظام مهندسی، فنی و حرفه‌ای و اداره کار با محوریت مقررات ملی ساختمان داشتیم تا دوره‌های مدون آموزشی را بصورت کارگاهی و کاربردی برای کلیه استادکاران صنعت ساختمان در نی‌ریز و شهرهای تابعه برگزار کنیم و بتوانیم باعث ارتقاء دانش مجریان فعال در حوزه ساختمان باشیم. همچنین قرار شده به زودی آزمایشگاه تخصصی مکانیک خاک عملیاتی و تست میلگرد و بتن همه ساختمانهای بتنی قبل از کار انجام شود. حتی قرار است نظارت و بازرسی‌های سرزده از مراکز فروش مصالح ساختمانی از جمله سیمان و آهن‌فروشی‌ها داشته باشیم. در کنار همه اینها گروه تخصصی ١٥ نفره‌ای از مهندسان استان به کردستان اعزام شده‌اند تا پس از آنالیز، نتیجه تحقیقاتشان به کلیه شهرها و حتی سراسر کشور ارسال شود.»
شبانی معتقد است آموزش و پرورش همه زیرساخت هر کشور است؛ چرا که فرهنگ مردم ١٢ سال در آموزش و پرورش ساخته می‌شود و مهندس ما نیز ١٢ سال در آن درس می‌خواند.
حداقل ١٠٠٠ سال زلزله نداشته‌ایم
البته به جز ساختمانهای بنایی، بتنی و فلزی، ساخت و سازهایی نیز از طریق ادارات و سازمانهایی مثل شبکه بهداشت، شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها، کتابخانه‌ها و نوسازی مدارس انجام می‌شود که زیر نظر سازمان نظام مهندسی نیست و شبانی می‌گوید درباره میزان مقاومت آنها اظهار نظری نمی‌کند. هر چند معتقد است این سازه‌ها سیستم نظارتی پیوسته و ناظر مقیم ندارند و به همین دلیل رعایت اصول اجرایی آن را مثبت ارزیابی نمی‌کند.
شبانی در مورد میزان مقاومت مسجد جامع کبیر در برابر زلزله گفت: «سازه‌های قدیمی مثل مسجد جامع کبیر و ارگ بم، بر اساس اصول زمان خودشان ساخته شده‌اند و قطعاً نباید بتوانند در مقابل زلزله مقاومت زیادی داشته باشند. کل ایران در معرض خطر زلزله است؛ هر چند شدت و ضعف دارد. اما با توجه به قدمت مسجد جامع کبیر به نظر می‌رسد حداقل در ١٠٠٠ سال گذشته زلزله شدیدی نداشته‌ایم.»
