معلولان را به دو دسته تقسیم می‌کنند: معلولان حرکتی و معلولان ذهنی. البته در مواردی معلولان ذهنی مشکلات حرکتی هم دارند. به هر حال معلولان به دلایل گوناگون اعم از ژنیتک، حادثه، بیماری و ... بخشی از سلامتی خود را به طور دائم از دست داده‌اند.
از آنجا که شهروندان هر جامعه از حقوق مساوی برخوردارند، معلولان نیز در
جامعه نوین از حقوقی برابر با دیگر شهروندان برخوردارند؛ به عنوان مثال حق
آموزش، حق اشتغال، حق ازدواج و ... دارند. ضمن اینکه چون بخشی از
توانمندی جسمی یا ذهنی یا هر دو را ندارند، برنامه‌ریزان رفاه اجتماعی،
برنامه‌هایی مخصوص آنان تدوین و به اجرا می‌گذارند تا جبران کمبودهای آنان
بشود و از حقوق اجتماعی محروم نگردند، برنامه‌هایی همچون درمان رایگان،
تأمین لوازم کمک درمانی مانند سمعک، عصا، دست و پای مصنوعی، ویلچر، عینک
و ... . همچنین آموزشهای مهارتی ویژه‌ای برای توانبخشی و توانمند سازی
آنان خصوصاً به منظور شاغل‌شدنشان به اجرا گذاشته می‌شود.
در برنامه‌ریزی شهری نیز به منظور روان‌سازی تحرک فیزیکی معلولان، تدابیر
ویژه‌ای اندیشیده و به اجرا گذاشته می‌شود از جمله احداث و پیش‌بینی محل
عبور مخصوص معلولان از عرض خیابانها و بزرگراه‌ها، پیاده‌روها، ورودی و
خروجی ساختمانهای عمومی اعم از دولتی و غیردولتی.
به منظور تأمین هزینه زندگی نیز بخشی از بودجه عمومی هر کشور به عنوان کمک
هزینه معلولان در نظر گرفته و به آنان پرداخت می‌شود تا جبران کمبود درآمد
و معیشت زندگی آنان گردد. البته هستند معلولانی که به علت ازکارافتادگی
شدید قادر به انجام کار و کسب درآمد نیستند که معمولاً در برنامه‌های رفاه
اجتماعی برای این دسته خاص، حقوق و مزایای مالی به منظور گذران امور معیشتی
آنان پیش‌بینی و پرداخت می‌شود. جامعه نوین، سازمانهایی را به منظور حمایت
از معلولان تأسیس کرده است؛ که در ایران می‌توان از سازمان بهزیستی و
کمیته امداد امام‌خمینی نام برد. البته خیرین جامعه نوین نیز مؤسساتی خصوصی
برای این امر انسانی و نوع دوستانه تأسیس کرده و از معلولان حمایت می‌کنند
مانند خیریه‌ها درایران .
همه اینها و بیشتر از اینها به منظور رعایت حقوق انسانی لازم و ضروری است و
یک حق اجتماعی برای یک شهروند فاقد تمام و یا بخشی از توانمندی جسمی،
روانی و ذهنی محسوب می‌شود.
متأسفانه در ایران برنامه‌های رفاه اجتماعی معلولان بسیار ضعیف است. بررسی
به عمل آمده بیانگر آن است که تعداد ١,٣٠٠.٠٠٠ نفر معلول در کشور شناسایی
شده‌اند که ٢٩٠٠ نفر آن ساکن شهرستان نی‌ریز هستند وپرونده ٢٤٥٠ نفر آنان
فعال است.(١) این شهروندان از بسیاری از حقوق اجتماعی بی‌بهره یا
کم‌بهره‌اند. علی‌رغم شعارهای گسترده عدالت اجتماعی، رفاه و تأمین
اجتماعی؛ در عمل باید با صراحت گفت وضعیت معلولانی که توانایی انجام کار، و
کسب درآمد ندارند، بسیار بد و غیرانسانی است.
اخیراً به مناسبت هفته بهزیستی (٩٥/٤/٢٢تا ٩٥/٤/٢٨) با چند نفر از عزیزان
معلول ساکن شهرستان نی‌ریز مصاحبه کردیم که در صفحه ١٤ همین شماره
می‌خوانید.از مسئولان وخوانندگان گرامی خواهش می‌کنم این مصاحبه را با
حوصله بخوانند.
میزان مستمری پرداختی ماهانه به یک معلول که هیچ درآمدی ندارد و قادر به
کار نیست و خانواده‌ای که بتواند او را حمایت کند هم ندارد مبلغ ٥٣٠٠٠
تومان است!!! با این حال شعار امسال بهزیستی جالب بود: «ایرانی بانشاط با
بهتر زیستن».
فکر می‌کنم همین مبلغ کافی باشد تا وضعیت معلولان را تشریح کند.
تمام مسائلی که در بالا گفته شد به عنوان برنامه‌های رفاه اجتماعی در جامعه نوین مطرح شد. در ایران که حاکمیت بر مبنای آموزه‌های اسلامی بنیاد شده، علاوه بر برنامه‌های جامعه نوین، باید آموزه‌های دینی و اسلامی نیز به آن افزوده شود. به راستی از نگرش آموزه‌های اسلامی «مسکین» کیست؟خطاب قرآن کریم برای رسیدگی به مساکین و از کارافتادگان با کیست؟ یکی از مصادیق بارز مصرف زکات مگر تأمین هزینه زندگی مسکینان نیست؟
همه‌ی شارحان و مفسران قرآن کریم گفته‌اند مسکین از ریشه «سکون» است و یعنی کسی که فقر او را از حرکت و قوت بازداشته باشد.
حال که به برکت خون شهدا، حضور دائم مردم، رهبری حضرت امام خمینی (رحمت و
درود خداوند بر او باد) و خلف صالح ایشان حضرت آیت‌ا.... خامنه‌ای (خداوند
بسلامتشان بدارد و سایه‌اشان مستدام باشد) جمهوری اسلامی حاکمیت سیاسی کشور
را به دست دارد، این وظیفه و توجه به ناتوانان جامعه بسیارسنگین‌تر است
چرا که علاوه بر حقوق شهروندی جاری در تمام دنیا، اسلام هم حقوقی به مراتب
بالاتر و بیشتر برای ناتوانان قرار داده است. مگر امام علی (سلام و درود
خداوند بر او باد) خطاب به مالک اشتر نفرموده : «خدا را! خدا را ! در خصوص
طبقات پایین و محروم جامعه که هیچ چاره‌ای ندارند، از زمین‌گیران،
نیازمندان، گرفتاران، دردمندان ... خداوند برای این طبقه بخشی از
بیت‌المال و بخشی از غلّه‌ی زمین‌های غنیمتی اسلام در هر شهری را معین
فرموده است..» (٢)
گذشته از حکومت، مردم خصوصاً ثروتمندان وتوانمندان در این زمینه چه کاری
انجام داده‌اند؟! مگر یکی از مصادیق بارز انفاق، صدقه، و زکات برای همین
از کارافتادگان بی‌کس و بی‌پناه نیست؟! به راستی ما را چه شده است؟
متأسفانه عزیزان معلول توان‌رساندن حرفشان به مسئولان و سازمانهای ذی‌ربط
را هم ندارند. وقتی مصاحبه را برای چاپ مطالعه می‌کردم، عمیقاً متأسف شدم و
شرمنده از اینکه ما ١٦ سال است روزنامه‌نگاریم چرا تاکنون به عمق مشکلات
این عزیزان توجه نکرده‌ایم،هرچند گزارشها ومقالات و مصاحبه‌هایی به
بهانه‌های روز معلول چاپ نموده‌ایم اما به مشکل اصلی توجه ننموده‌ایم؛ لذا
خاضعانه از این عزیزان عذرخواهی و از خداوند طلب مغفرت می‌نمایم.
ما مصاحبه‌های این شماره را به قصد طرح مشکل ازدواج معلولان انجام دادیم؛
اما در عمل دیدیم هنوز مسائل خیلی مقدماتی و ابتدایی آنان روی زمین مانده،
اول نان‌بخور نمیر معلولان تأمین شود بعد نوبت ازدواج گردد.
متأسفانه حقوق ومزایای کارکنان زحمتکش بهزیستی هم در مقایسه با سازمانهای
مشابه کمتراست، در حالی که بار عاطفی کار در چنین سازمانهایی به مراتب بالا
است.
همینجا از حضرت آیت‌ا... فقیه امام جمعه محترم و عضو مجلس خبرگان و جناب
آقای دکتر مسعودی نماینده محترم مجلس درخواست می‌کنم گزارش کامل معیشتی
معلولان را همراه با مستندات به مسئولان کشوری ارائه کنند. خصوصاً کمیسیون
اجتماعی مجلس وظیفه دارد در این زمینه گامی اساسی بردارد.
شاد و سالم و موفق باشید
پی‌نوشت:
١- سامانه سازمان بهزیستی کشور
٢- دشتی، محمد (١٣٧٩) ، نهج‌البلاغه، قم: آل‌طه، چاپ اول، ص ٥٨٣
