کپکها گروهی از قارچها هستند که محصولات کشاورزی به ویژه میوهها را در طول دوره رشد و در انبار مورد هجوم قرار میدهند.
مهدی اعیانمنش، مدیر جهاد کشاورزی استهبان و کارشناس ارشد بیوتکنولوژی محصولات باغی:
از جمله این میوهها میتوان به انواع محصولات باغی مثل انار، انجیر، سیب، پرتقال و حتی محصولاتی که به عنوان خشکبار معرفی میشوند نظیر بادام، پسته و گردو اشاره کرد. قارچها گروهی از جانداران هستند که برای رشد و تکثیر نیاز به تغذیه از بافتهای گیاهی دارند.
قارچها از مهمترین گروه عوامل بیماریزا در گیاهان شناخته شدهاند و تاکنون ۱۰۰ هزار گونه قارچ معرفی شده است که قریب به ۸ هزار گونه با بیماریهای گیاهی در ارتباط هستند و محصولات کشاورزی را حتی در انبار و سردخانهها مورد هجوم قرار میدهند.
قارچها در طی رشد خود بر روی مواد غذایی مختلف، علاوه بر كاهش كمیت غذاها به دلیل حذف قسمتی از میوه آلوده به قارچ و كاهش ارزش غذایی آنها به دلیل اثر روی مواد مغذی درون میوهها و تولید سم، باعث خسارت میشوند.
در صورت دریافت این سموم توسط موجودات زنده، اثرات مخرب و شدیدی نظیر سرطانزایی، ناقصالخلقه زایی، كاهش رشد، مهار سیستم ایمنی و جهش زایی را در آنها ایجاد میکنند.
این سموم که تحت عنوان مایکوتسین معرفی میشوند، علاوه بر از بین بردن ارزش غذایی میوهها، باعث آلودگی محیط اطراف میوه نیز میشوند.
اكثر مایكوتوكسینهای شناخته شده در واقع فرآوردههای مشتق از استات و یا اسید آمینه هستند كه به خوبی در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد كرده و مقادیر قابل توجهی سم تولید و ترشح میكنند.
پراكندگی و توزیع قارچها در طبیعت تا حد زیادی به شرایط جغرافیایی وابسته است و همچنین به میزان بسیار زیاد در هوا، خاک و محیط اطراف ما یافت میشوند.
هرگاه شرایط نگهداری میوه در انبارها و سردخانهها نامناسب باشد، رطوبت و دمای نامطلوب سبب رشد و تکثیر قارچها میشود.
به طور كلی در این شرایط آلودگیهای قارچی مواد خوراكی و اثرات ناشی از مصرف چنین مواد غذایی آلوده، روز به روز گسترش یافته و از سوی دیگر آشنا نبودن اكثر كشاورزان و شاغلان صنایع غذایی به شرایط رشد و نمو قارچها در چرخه رشد، جمعآوری مناسب، انبارداری نامناسب و عملآوری نادرست محصولات کشاورزی، سالانه خسارات قابل توجه اقتصادی و بهداشتی را به مردم و كشور تحمیل میکند.
فائو (سازمان خواربار جهانی) میزان خسارتی را كه در اثر آلودگی غلات به میكروارگانیسم به ثروت ملی كشورهای مختلف جهان وارد میشود، 10 درصد كل تولیدات مواد غذایی برآورد کرده است.
لذا با آموزش مناسب تولیدکنندگان و رعایت نکات بهداشتی و اصول انبارداری، میتوان تا حد زیادی از این خسارت هنگفت مالی در بخش کشاورزی و جانی در بخش بهداشت و درمان جلوگیری کرد.
دستورالعمل جلوگیری از کپک و بیماریهای قارچی در محصولات باغی پس از برداشت و در انبار :
۱- جلوگیری از تنش خشکی «کمآبی» در دوره رسیدگی میوه در باغها که این امر باعث افزایش عمر انبارداری محصولات کشاورزی نیز میشود و آلودگی به کپک کاهش مییابد .
۲- کوتاه نمودن طول دوره برداشت.
۳- جلوگیری از تماس میوهها با خاک در زمان برداشت.
۴- کنترل آفتهای انباری برای جلوگیری از تأمین شرایط مطلوب مثل دما و رطوبت به منظور جلوگیری از فعالیت بیولوژیکی قارچها.
۵- جلوگیری از جذب رطوبت توسط میوه در انبار.
۶- حذف میوههای آلوده و بدشکل.
۷- تأمین شرایط انبارداری مناسب نظیر حمل و نقل، توزیع و بستهبندی مناسب به منظور پایین نگاه داشتن دما و رطوبت.
به طور کلی با رعایت موارد فوق، تا حد زیادی میتوان از گسترش و آلودگی میوهها به قارچها جلوگیری و امنیت غذایی را به مردم هدیه کرد.
نظر شما