سفر نی‌ریزان به بالادست سد درودزن
بختگان واژه‌ای گمشده در شالیزارهای کامفیروز. سدی به نام درودزن که یک سمتش بهشت قرار دارد و پر آبی، چیزی شبیه شمال کشور و آن طرفش بختگان جایی شبیه جهنم که ارمغانش خشکسالی و شوره‌زاراست و مرگ فلامینگوها و حیات وحش آنجا!
*/افزایش 4 برابری تولید برنج در منطقه ممنوعه
محمد جلالی، نی‌ریزان فارس:
به‌رغم مصوبه مجلس مبنی بر اینکه کاشت برنج در خارج از شمال کشور ممنوع است و کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان، کاشت برنج در سطح فارس را ممنوع کرده است.
ادامه از صفحه یک
... اما کاشت این محصول نه تنها کاهش نیافته بلکه از ۸ هزار هکتار سطح زیر کشت به ۳۱ هزار هکتار رسیده است و این تنها مصیبتی است که بختگان را مثل همیشه خشکتر، بی‌آب‌تر و مسیرش را به سوی شوره‌زار شدن آسان می‌کند.
در تور خبرنگاری محیط‌زیست استان که در روز سه‌شنبه 30 شهریورماه برگزار شد، خبرنگاران از مناطق بالادستی حوضه آبریز بختگان بازدید کردند.
بازدیدی عجیب، غریب و چیزی نزدیک به فاجعه!
بی‌آبی معنا ندارد!
در بالادست سد درودزن کسی از بی‌آبی صحبت نمی‌کرد؛ کشاورزی می‌گفت: اینجا بی‌آبی معنا ندارد با زدن یک چاه ۵۰ تا ۶۰ متری آنچنان آبی به شما خواهد داد که در زندگی‌اتان آن را تجربه نکرده‌اید! آبی گوارا و شیرین.
می‌توان گفت که کامفیروز، شمالی در کویر بی‌آب فارس است؛ شهری که میدان‌هایش هم «شالیزار»نام دارد و هر چه به ارتفاعات نزدیک‌تر می‌شویم سطح زیر کشت برنج، گوجه فرنگی و دیگر محصولات مثل ذرت بسیار زیاد و خارج از تصور بود.
صدای کر کننده موتور پمپ‌ها
صدای کر کننده موتورهای آب که به نظر می‌آید ۲۴ ساعته در حال پمپاژ این مایه حیات هستند به گوش می‌رسد؛ حتی در زیر یکی از پل‌ها موتور پمپی ثابت کار گذاشته شده بود تا پیمانکار راه و شهرسازی آب رودخانه را بدون هزینه برای ادامه عملیات راهسازی بزرگراه شیراز- اصفهان ببلعد!
نکاشتن برنج= بیکاری
راننده‌ای که ما را در حوزه آبریز می‌گرداند بچه همانجا بود، او می‌گفت نکاشتن برنج در اینجا مساویست با بیکار شدن بسیاری از مردم. دولت باید فکری برای آنها بکند اینکه بگویند کاشتن برنج ممنوع است شعاری بیش نیست!
جالب‌تر آنکه برنج‌های برداشت شده در وسط جاده پهن شده بود. یکی از خبرنگاران می‌گفت: آنها برنج‌هایشان را برای چند روز اینگونه پخش می‌کنند تا زمانی که خشک شدند آنها را گونی کنند و شبها برای جلوگیری از دزدیده شدن برنج در کنار آن می‌خوابند!
به همراه تور خبرنگاران به طرف بهشت گمشده رفتیم؛ بالادست سد درودزن. سدی که تأمین کننده آب شرب شیراز و مرودشت می باشد و صد البته یکی از سدهایی است که باید حقابه بختگان از آن رها شود.
کاشت در بستر سد
نرسیده به بهشت گمشده مسئولان محیط زیست استان بستر سد را به ما نشان می‌دهند و می‌گویند نگاه کنید اینجا بستر و حریم سد است و هرگونه کاشت محصول در آن ممنوع می‌باشد اما جالب‌تر آنکه تا لب آب، زه‌کشی شده بود و برنج کاشته بودند و گویا کشاورزان اعتنایی به این ممنوعیت نمی‌کردند.
کشاورزی ادعا می‌کرد: این زمین‌ها متعلق به ما بوده بعد بستر سد شده است و او هم همانند مابقی کشاورزان اعتنایی به محدودیت‌ها نداشت.
118 میلیون متر مکعب آب
شاید از خود بپرسید وضعیت آب سد چگونه بود؟
سد و نیروگاه درودزن روند کاهشی ۲۵ درصدی را در سال جاری تجربه می‌کند. در حال حاضر ٣٠ درصد از آب شرب کلانشهر شیراز و ٩٠ درصد از آب شرب شهرستان مرودشت توسط این سد تأمین می‌شود.
حجم آب این سد در ۱۷ خرداد امسال ۱۷۸ میلیون مترمکعب بوده که میزان حجم قابل استفاده این سد، در حال حاضر ۱۱۸ میلیون مترمکعب است.
با این آمار و ارقام تصور آبی مالامال از سد خطاست اما کشاورزان آن منطقه این تهدید را احساس نمی‌کنند!
هر کسی را وسوسه می‌کند
بالا رفتن قیمت برنج آن هم از نوع ایرانی و آن هم با برند مرغوب کامفیروزی هر کسی را وسوسه می‌کند تا به کشت خود ادامه دهد!
به بهشت گمشده رسیدیم بهشتی که آن هم خیلی طعمی از بهشت نداشت و چندان پر آب و هیجان‌انگیز نبود.
تفاوت این ور و آن ور
در آنجا مدیرکل محیط‌زیست استان فارس منتظر خبرنگاران است.
همه از کاشت این همه برنج شوک زده و گلایه‌مند بودند؛ ظهرابی می‌گوید: شما خبرنگاران را آوردیم تا ببینید بالادست بختگان چه خبر است؟ تا تفاوت این ور و آن ور سد را احساس کنید.
تفکر جزیره‌ای
مدیرکل می‌گوید: بارها گفته‌ایم مدیران وقتی تفکر جزیره‌ای داشته باشند اوضاع از این بهتر نخواهد شد! وقتی برای تولید بیشتر روبان قرمز پاره می‌کنیم اما در آن سوی سد بی‌آبی را کار خدا می‌دانیم یعنی درکی از توسعه متوازن نداریم.
ممنوعیتی روی کاغذ
او در پاسخ به ما که می‌پرسیم مصوبه شما مبنی بر ممنوعیت کاشت برنج چه ضمانت اجرایی دارد؟ سری تکان می‌دهد و می‌گوید: نمی‌شود تا زمانی که توسعه متوازن اجرایی نشود و مدیریت جزیره‌ای حکم فرما باشد ضمانتی وجود داشته باشد.
از صحبت‌های آقای مدیرکل اینگونه بر می‌آمد که ممنوعیت کاشت برنج ممنوعیتی روی کاغذ است!
از او در مورد آخرین وضعیت طرح مطالعاتی نجات بختگان پرسیدیم و گویا آن هم در کمای کرونا به دست فراموشی سپرده شده است!
پاسخ روشنی از آقای مدیرکل دریافت نمی‌کنیم؛ او می‌گوید: کرونا باعث شده تا دانشگاه شیراز این طرح را هنوز آماده نکند.
شیب معکوس
ظهرابی در خصوص وضعیت فعلی دریاچه بختگان می‌گوید: متأسفانه شرایط آبی آن منطقه به شدت خراب شده و در حالی که باید آب از اطراف به دریاچه هدایت شود، حالا شیب معکوس پیدا کرده و آب شور دریاچه از بسترهای زیرزمینی به سمت دشت‌ها و کشاورزی آنجا روان شده است و این تهدیدی است برای کشاورزان چندین شهرستان زیردست...
این در حالی است که کشاورزان بالادستی به حد اعلای درآمد خود رسیده‌اند، می‌کارند تا پول بیشتری به دست آورند.
جایی به غیر از کامفیروز
البته بازدید ما از منطقه کامفیروز آنچنان وضعیت فاخری از خانه‌ها را نشان نمی‌داد و شاید جای سؤال آن باشد که پول‌های کاشت برنج چگونه و در کجا خرج می‌شود؟ شاید جایی به غیر از کامفیروز!
بختگان لبی تر نخواهد کرد!
اما در پایان یک نتیجه می‌توان گرفت و آن اینکه نه حق‌آبه بختگان در برابر این همه کشاورز منتظر آب شیرین، کارساز است، نه رودخانه‌های لایروبی نشده توان هدایت این آب را دارند و نه با این مقدار رهاسازی، بختگان لبی تر خواهد کرد!
شاید بد نباشد در طرح مطالعاتی بختگان به یکی از مهمترین مسائل یعنی همین کشاورزی پرداخته شود.
باید راهکاری برای ترغیب کشاورزان جهت دوری از کاشت برنج و روی خوش نشان دادنشان به سمت کشت‌های کم‌آب یافت.
آنگونه که مسئولان محیط زیست می‌گویند سطح زیر کشت برنج استان فارس از شمال کشور هم بالاتر زده و این یعنی تهدیدی جدی برای روزی که حتی برای تهیه آب آشامیدنی نیز با مشکل روبرو شویم.
/ عکس‌ها: امیر صادقیان/ برنجزارهای کامفیروز/ شهریور 1400
نظر شما
